Son yıllarda, Akdeniz Bölgesi'nde iklim değişikliği etkileri giderek daha belirgin hale geliyor. Yeni araştırmalar, Akdeniz'in tropikleşmeye doğru bir dönüşüm geçirdiğini ve bu değişimin çevresel, ekonomik ve toplumsal etkiler yaratabileceğini ortaya koyuyor. Tropikleşme, Akdeniz'in geleneksel iklim özelliklerinden sapma göstererek daha sıcak ve nemli bir iklime bürünmesi anlamına geliyor.
Tropikleşme, bir bölgenin ikliminin tropikal bölgelere benzer hale gelmesi sürecidir. Bu, sıcaklıkların artması, nem oranının yükselmesi ve yağışların düzensizleşmesiyle kendini gösterir. Akdeniz, geleneksel olarak ılıman iklim kuşağında yer alırken, son yıllarda yapılan araştırmalar, bölgedeki ortalama sıcaklıkların artmakta olduğunu ve bununla birlikte tropikal iklim koşullarının etkilerinin giderek daha fazla hissedildiğini göstermektedir. Akdeniz’in şu anki iklimi, tarihsel olarak tropikal bölgelerle benzer hale gelmektedir. Bu değişim, dünya çapındaki iklim değişikliği etkileriyle de paralellik göstermektedir.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve Boğaziçi Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, son 50 yılda Akdeniz Bölgesi'nde ortalama sıcaklıkların yaklaşık 1,5 derece arttığını ortaya koymuştur. Bu sıcaklık artışı, küresel ortalama sıcaklık artışından daha yüksektir ve bölgedeki ekosistem üzerinde belirgin değişimlere neden olmaktadır. Örneğin, Akdeniz Üniversitesi'nin yaptığı bir diğer çalışmada, deniz suyu sıcaklıklarının hızla arttığı ve bunun yerel deniz canlıları üzerinde olumsuz etkiler yarattığı belirtilmiştir. Akdeniz’in bazı bölgelerinde tropikal balık türlerinin daha fazla görüldüğü ve deniz florasının değişime uğradığı gözlemlenmektedir.
IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) tarafından yapılan bir diğer rapor, Akdeniz’in tropikleşme sürecinin 2050 yılına kadar hızlanacağını öngörmektedir. Bu, bölgedeki yaz mevsimlerinin daha uzun ve sıcak geçmesi anlamına gelirken, kış aylarında da daha az yağış ve sıcaklık artışı yaşanabileceği anlamına geliyor.
Akdeniz'in tropikleşmesi, bölgenin ekosistemleri üzerinde derin etkiler yaratmaktadır. Akdeniz Üniversitesi’nin araştırmasında, sıcaklık artışlarının tarım ürünlerini ve doğal yaşamı olumsuz etkilediği bulunmuştur. Tarımda verimlilik düşüşleri, özellikle sıcak iklimlere duyarlı bitkilerde daha belirgin hale gelmiştir. Bunun yanında, su kaynakları da giderek daha kıt hale gelmekte, bu da özellikle suya dayalı tarım yapan bölgelerde büyük sorunlara yol açmaktadır.
Bunun yanı sıra, deniz ekosisteminde de ciddi değişiklikler gözlemlenmektedir. Tropikal balık türlerinin, geleneksel Akdeniz türlerinin yerine geçmeye başlaması, yerel deniz yaşamını tehdit etmektedir. Akdeniz Koruma Derneği tarafından yapılan bir araştırma, sıcaklık artışlarının deniz yüzeyinde oksijen seviyelerini düşürdüğünü ve bu durumun deniz canlıları için yaşamsal tehlikeler oluşturduğunu ortaya koymuştur.
Akdeniz’in tropikleşmesinin ekonomik boyutu da oldukça büyüktür. Özellikle tarım ve turizm sektörleri, iklim değişikliğinden doğrudan etkilenmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'ndeki tarımsal üretiminde verimlilik kayıpları yaşanmaktadır. Örneğin, zeytin ve narenciye üretiminde görülen azalma, bölge ekonomisinde kayıplara yol açmaktadır. Bununla birlikte, yüksek sıcaklıklar ve kuraklık, içme suyu ve sulama için gereken su kaynaklarını tehdit etmektedir.
Turizm sektörü de tropikleşme sürecinden etkilenmektedir. Akdeniz’in geleneksel olarak sıcak yaz aylarında çekici olan plaj turizmi, daha uzun ve aşırı sıcak yazlar nedeniyle yaşanabilirlik sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.
Araştırmalar, Akdeniz’in tropikleşmesinin bölgedeki iklimsel dengeleri bozacağını ve bunun daha büyük çevresel felaketlere yol açabileceğini gösteriyor. 2050 yılına kadar Akdeniz Bölgesi'nde daha fazla sıcak hava dalgası, su kıtlığı ve gıda güvenliği tehditleri yaşanması bekleniyor. Uzmanlar, bu süreçten kaçınmak için karbon emisyonlarını azaltma ve bölgesel uyum politikalarını güçlendirme çağrısında bulunmaktadır.
(Fatma Hatun Altıkardeş)