Dünya genelinde iklim değişikliğinin etkileri giderek daha fazla hissedilirken, atmosferdeki afetlerdeki artış da dikkat çekici boyutlara ulaşmış durumda. Yapılan incelemelerde, son 50 yıllık atmosferde afet performansının %250'lik (2,5 kat) bir artışın ortaya çıktığı ortaya çıkıyor. Bilim insanlarında, bu dramatik artışın büyük ölçüde küresel ısınma, hava koşullarındaki değişiklikler ve insan teknolojilerinin doğaya verdiği zararla bağlantılı olduğu vurgulanıyor.
Birleşmiş Milletler'e bağlı Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından yapılan çalışmalara göre, 1970'lerdeki atmosfer atmosferik afetlerin performanslarında ciddi bir artış gözlemleniyor. 1970-2019 yılları arasında meydana gelen yaklaşık 12.000 atmosferik afetten, 2 milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği ve 3 adet donanımın üzerinde ekonomik olarak mevcut olduğu belirtiliyor. WMO raporuna göre bu olayların büyük bir kısmında sıcak hava dalgaları, kasırgalar, şiddetli yağışlar ve kuraklıklar oluşuyor.
İklim bilimciler, atmosferde biriken sera gazları nedeniyle dünya sıcaklıklarının hızla yükseldiğini belirtiyor. NASA'nın yaptığı araştırmalara göre, küresel sıcaklıktan 20. yüzyıldan itibaren sıcaklık yaklaşık 1,2°C arttı ve bu artışın büyük bölümü son 30 yılda gerçekleşti. Sıcaklıkların yükselmesi, atmosfer olayının daha sık ve şiddetli hale gelmesine yol açarken, denizin oluşmasında da yükselmesine neden oluyor. Yükselen deniz seviyeleri, özellikle kıyı bölgelerinde fırtına ve kişisel riski artıran ciddi tehlikeler oluşmaktadır.
Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) tarafından yürütülen araştırmalar, şiddetli yağış olaylarının 2000'li yıllardan itibaren özellikle Avrupa ve Asya'da iki kez yaşandığını gösteriyor. Bu durum, büyük yayılma sel ve su baskınlarına yol boyunca genişleyen insan evlerinden sürekli olarak altyapı ve tarımda büyük hasarlara neden oluyor. Araştırmalar, yağış modellerindeki bu değişimin, özellikle Akdeniz ve bölgesel grupların daha yoğun olarak bulunduğunu ve bölgelerdeki ülkelerin büyük risk altında olduğunu vurguluyor.
Dünyanın birçok bölgesinde kuraklık olaylarında ciddi bir artış gözleniyor. Uluslararası Kuraklık Dirençliği Merkezi'nin (IDRI) sistemine göre, kuraklıkların verimliliği ve verimi son 50 yılda 0 oranında artış göstermektedir. Bu durum, özellikle tarım ekonomisini olumsuz etkileyerek, gıda üretiminde büyük kayıplara neden oluyor. Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülke, iklim değişikliği nedeniyle anlaşma üretimde şiddetli düşüşler yaşıyor. Özellikle buğday, mısır ve pirinç gibi temel gıdalarda yaşanan üretim düşüşleri, gıda güvenliğinin güvenliği artıyor.
Akışkanların yarattığı ekonomik genişleme hızla artmakta. Dünya Bankası'nın bir raporuna göre, atmosferik afetlerin küresel ekonomiye maliyeti her yıl ortalama 200 milyar doları aşıyor. Daha sonra yeniden inşa çalışmaları, sağlık hizmetleri ve acil müdahaleler, birçok ülkenin ekonomisini zor durumda bırakıyor. Ayrıca atmosferik afetler nedeniyle insanların yerlerinden toplanması de toplumsal ve psikolojik etkiler yaratıyor.
Uzmanlar, atmosferdeki afetlerin yaşanması için küresel düzeyde acil önlemlerin alınması gerektiğini belirtiyor. Bunlar arasında karbon salınımlarını azaltmak, esneklik enerji kaynaklarına yönelmek, altyapıyı afetlere karşı dayanıklı hale getirmek ve su erişiminde verimli kullanım gibi adımlar mevcut. Ayrıca, afet riskinin azaltılması için yerel ve ulusal yönetimlerin hazırlıklı olması, halkın afetlere karşı bilincin arttırılması büyük önem taşıyor.
(Sema Yüksel Güngörmez)