Dünyada ve Türkiye'de ulaşım sektörü, sürdürülebilir ve çevre dostu çözümler arayışında büyük bir dönüşüm geçirmektedir. Bu dönüşümün en önemli adımlarından biri, demiryollarında elektrikli sistemlere geçiştir. Elektrifikasyon, hem çevresel etkileri azaltmak hem de enerji verimliliğini artırmak için kritik bir rol oynamaktadır.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) 2023 raporuna göre, dünya genelinde demiryollarının yaklaşık %40'ı elektrikli hale getirilmiştir. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika, bu alanda en önde gelen bölgeler arasındadır. Elektrifikasyonun hızlanmasıyla birlikte, karbon emisyonlarında önemli bir düşüş sağlanması hedeflenmektedir.
UIC verilerine göre, elektrikli demiryolu hatları, dizel hatlara göre %50 daha az enerji tüketmektedir. Ayrıca, elektrikli trenler daha düşük bakım maliyetleri ve daha yüksek verimlilik sunmaktadır.
Türkiye'de demiryollarının elektriklendirilmesi çalışmaları hızla devam etmektedir. TCDD'nin 2023 yılı raporuna göre, Türkiye'deki demiryolu hatlarının yaklaşık %30'u elektrikli sistemlerle donatılmıştır. Bu oran, önümüzdeki yıllarda önemli ölçüde artırılmayı hedeflemektedir.
Sabancı Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, Türkiye'de demiryolu elektrifikasyonunun ekonomik ve çevresel etkilerini incelemiştir. Araştırma, elektrikli demiryollarının uzun vadede maliyetleri düşürdüğünü ve karbon emisyonlarını %60 oranında azalttığını ortaya koymuştur.
Elektrifikasyon, demiryolu taşımacılığının karbon ayak izini önemli ölçüde azaltmaktadır. Dizel motorlar yerine elektrikli motorlar kullanılması, fosil yakıt tüketimini ve hava kirliliğini azaltmaktadır. Bu durum, özellikle büyük şehirlerde hava kalitesinin iyileşmesine katkı sağlamaktadır.
Elektrikli trenler, dizel trenlere kıyasla daha yüksek enerji verimliliği sunmaktadır. Elektrik enerjisi, daha verimli bir şekilde kullanılmakta ve enerji kayıpları minimize edilmektedir. Bu da operasyonel maliyetlerin düşmesine yol açmaktadır.
Elektrikli trenlerin bakım maliyetleri, dizel trenlere göre daha düşüktür. Elektrik motorları, daha az hareketli parça içerdiği için arıza oranları ve bakım gereksinimleri daha düşüktür. Bu da uzun vadede maliyet tasarrufu sağlamaktadır.
Elektrikli trenler, daha yüksek hızlara ulaşabilmekte ve daha güçlü ivmelenme sunmaktadır. Bu da yolcu taşımacılığında seyahat sürelerinin kısalmasını ve yük taşımacılığında operasyonel verimliliğin artmasını sağlamaktadır.
Türkiye, demiryolu elektrifikasyonu konusunda büyük yatırımlar yapmaktadır. TCDD, 2025 yılına kadar demiryolu hatlarının %50'sinin elektrikli hale getirilmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda, yeni elektrikli tren setleri satın alınmakta ve mevcut hatlar elektrikli sisteme dönüştürülmektedir.
Türkiye, demiryolu elektrifikasyonu konusunda uluslararası işbirliklerine de önem vermektedir. Avrupa Birliği ve diğer uluslararası kuruluşlarla yapılan işbirlikleri, finansman ve teknik destek sağlamaktadır. Bu işbirlikleri, projelerin daha hızlı ve verimli bir şekilde hayata geçirilmesine katkı sağlamaktadır.
Türkiye, demiryolu elektrifikasyonu alanında yerli teknoloji ve üretime de yatırım yapmaktadır. Yerli üretim tren setleri ve elektrikli sistemler, Türkiye'nin bu alandaki bağımsızlığını artırmakta ve ekonomik kalkınmaya katkı sağlamaktadır.
(Özkan Güngörmez)