Diyabet, günümüzde sadece kan şekerini değil, aynı zamanda birçok organı da etkileyen ciddi bir sağlık sorunu olarak dikkat çekiyor. Özellikle genç yaştaki diyabet hastalarının karşı karşıya olduğu tehlikelerden biri de katarakt. Diyabetin göz sağlığını olumsuz yönde etkileyerek erken yaşta katarakta neden olabileceği yönündeki bilimsel çalışmalar, bu durumun ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak ele alınması gerektiğini gösteriyor.
Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşarak net görmeyi engelleyen bir durum olarak tanımlanır. Katarakt genellikle yaşlanmaya bağlı bir sorun olarak bilinse de, diyabet gibi metabolik hastalıklar katarakt gelişimini hızlandırabilir. Diyabet, göz merceğinde şekeri artırarak proteinlerin bozulmasına ve merceğin bulanıklaşmasına neden olur. Bu süreç genç yaştaki diyabet hastalarında bile katarakt oluşumuna zemin hazırlar.
Amerikan Diyabet Birliği tarafından yapılan bir çalışmada, diyabetin neden olduğu kan şekeri dengesizliklerinin gözdeki lensin yapısal bozulmasına yol açabileceği ortaya konulmuştur. Çalışmada, diyabet hastalarının katarakt riskinin, diyabeti olmayanlara göre %60 oranında daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum, özellikle genç diyabet hastalarında katarakt gelişim sürecinin yaşa bağlı olarak değil, hastalığın seyrine bağlı olarak hızlanabileceğini gösteriyor.
İngiltere’deki University of Oxford tarafından yürütülen bir çalışmada, 18-45 yaş arasındaki diyabet hastalarının göz sağlıkları uzun yıllar boyunca takip edildi. Çalışmanın bulgularına göre, genç diyabet hastalarında erken katarakt gelişimi riski ciddi oranda yükseliyor. Araştırmaya katılan gençlerin büyük bir kısmında, diyabet tanısı konduktan sadece birkaç yıl sonra katarakt belirtileri gözlemlendi. Özellikle Tip 1 diyabet hastalarının bu riske daha fazla maruz kaldığı belirtildi.
Bir diğer araştırma ise Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından gerçekleştirildi. Bu araştırmada, diyabet hastalarının kan şekerinin düzensiz seyretmesiyle gözlerdeki protein yapılarının daha hızlı bozulduğu ortaya konuldu. Katarakt oluşumunda rol oynayan oksidatif stres, diyabet hastalarında daha fazla görülmekte ve bu durum genç yaşta katarakt gelişimini hızlandırmaktadır. Oksidatif stres, hücrelerin zamanla hasar görmesine neden olurken, gözdeki hassas yapılar bu etkiden daha fazla etkilenmektedir.
Diyabet hastalarında katarakt riskini artıran birçok faktör bulunmaktadır. En önemli faktör, kan şekeri düzeyinin kontrol altına alınamamasıdır. Kan şekeri ne kadar düzensiz olursa, katarakt oluşma riski o kadar artar. Yüksek kan şekeri seviyeleri, göz merceğinde suyun dengesiz dağılmasına yol açar ve merceğin bulanıklaşmasını hızlandırır. Diğer risk faktörleri şunlardır:
Kan şekeri kontrolünün yetersizliği: Diyabet hastaları, kan şekerini düzenli olarak kontrol altında tutmadıklarında katarakt riski artar.
Sigara kullanımı: Sigara, oksidatif stresi artırarak katarakt gelişimini hızlandırır.
Diyabet süresi: Diyabet süresi uzadıkça katarakt riski de artar.
Hipertansiyon: Yüksek tansiyon, gözdeki kan akışını etkileyerek katarakt riskini artırır.
Diyabet hastalarında katarakt gelişimini engellemek veya geciktirmek için alınabilecek en önemli önlem, kan şekerini düzenli olarak kontrol altına almaktır. Sağlıklı bir beslenme düzeni ve düzenli egzersiz, kan şekerinin daha stabil seyretmesine yardımcı olur. Ayrıca, diyabet hastalarının rutin göz muayenelerini aksatmaması son derece önemlidir. Erken teşhis sayesinde, katarakt gibi göz sorunlarının ilerlemesi engellenebilir.
Katarakt gelişen diyabet hastalarında, tedavi genellikle cerrahi yöntemle yapılır. Katarakt ameliyatı ile gözdeki bulanıklaşmış mercek çıkarılarak yerine yapay bir lens yerleştirilir. Ancak diyabet hastalarının katarakt ameliyatından sonra iyileşme süreci daha uzun ve zorlu olabilir. Bu nedenle erken önlem almak, cerrahi tedaviye gerek kalmadan göz sağlığını korumak için en etkili yoldur.
(Ramazan Gültaş)