Türkiye'nin dış ticaret hacmi son yıllarda büyümeye devam ederken, ticaretin yönü ve lojistik rotalarındaki değişim, ülkenin küresel ekonomideki konumunu daha da güçlendirmektedir. 2023 verilerine göre, Türkiye’nin en fazla yük gönderdiği ülke İtalya olurken, en fazla yük ithal ettiği ülke ise Rusya olarak öne çıkmaktadır. Bu gelişmeler, Türkiye’nin dış ticaret dinamiklerinde hem Avrupa hem de Avrasya pazarlarının stratejik önemini ortaya koyuyor.
Türkiye’nin en fazla ihracat yükü gönderdiği ülke İtalya olmuştur. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden yapılan derlemeye göre, Türkiye’den İtalya’ya gönderilen yüklerin büyük bir kısmı otomotiv, makine, tekstil ve kimya sektörlerine ait ürünlerden oluşmaktadır. İtalya, Türkiye'nin en önemli ticaret ortaklarından biri haline gelmiştir ve özellikle sanayi ürünleri ihracatında stratejik bir rol oynamaktadır.
İtalya’ya toplam ihracatın 'u lojistik açıdan Türkiye’nin Avrupa’ya açılan kapısı olan İzmir, İstanbul ve Mersin limanlarından yapılmıştır. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, otomotiv sektörü Türkiye’nin İtalya’ya gönderdiği en büyük yük kalemini oluştururken, bunu kimya ve makine ihracatları takip etmektedir. Türkiye’nin Avrupa Birliği ile olan Gümrük Birliği anlaşması, bu ticaretin sorunsuz devam etmesini sağlarken, ihracatta büyük avantajlar sunmaktadır.
Türkiye’nin en fazla yük ithal ettiği ülke ise Rusya olmuştur. TÜİK ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre, Rusya’dan Türkiye’ye gelen yüklerin büyük bir kısmı enerji ürünleri, özellikle doğal gaz ve petrol gibi stratejik enerji kaynaklarından oluşmaktadır. Türkiye, Rusya ile enerji tedariki konusunda uzun yıllardır güçlü bir ticari ilişki sürdürmektedir ve bu durum yük ithalatına doğrudan yansımaktadır.
Rusya’dan Türkiye’ye toplam yük ithalatı, Türkiye'nin enerji ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayan TürkAkım ve Mavi Akım doğalgaz boru hatları sayesinde gerçekleşmiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre, Türkiye'nin doğal gaz ithalatının %40’ı Rusya’dan sağlanmaktadır. Bu enerji ithalatı, Türkiye’nin sanayi üretimi ve hanehalkı enerji ihtiyacının sürdürülebilirliğini sağlamak adına kritik bir öneme sahiptir.
Türkiye'nin İtalya ve Rusya ile olan ticaretinin önemli bir bölümü deniz yoluyla gerçekleştirilmektedir. Özellikle, Türkiye'nin Akdeniz’deki limanları, bu iki ülkeyle yapılan ticaretin lojistik üsleri olarak öne çıkmaktadır. Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü raporlarına göre, 2023 yılında Türkiye limanlarına gelen toplam yükün %25’i Rusya’dan gerçekleşirken, İtalya’ya yapılan ihracatların ’i deniz yolu ile sağlanmıştır.
Türkiye’nin coğrafi konumu, hem Avrupa hem de Avrasya pazarlarına erişimde stratejik bir avantaj sunmaktadır. İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayarak, Rusya’dan gelen enerji kaynaklarının ve Avrupa’ya giden ticari malların geçiş noktası olarak hizmet vermektedir. Bu geçiş yolları, Türkiye’nin küresel ticarette lojistik açıdan kritik bir ülke haline gelmesini sağlamaktadır.
Son dönemde yapılan araştırmalar, Türkiye’nin dış ticaretinde yük hareketlerinin yoğunlaştığı bu iki ülkenin, Türkiye’nin stratejik ortakları olduğunu göstermektedir. Deloitte Türkiye Dış Ticaret Raporu’na göre, Türkiye’nin dış ticaret hacmi 2023 yılında büyürken, özellikle enerji ithalatı ve otomotiv ihracatında İtalya ve Rusya’nın payı büyük olmuştur.
İtalya ve Rusya, Türkiye’nin dış ticaret dengesinde farklı roller üstlenmektedir. İtalya, Türkiye için önemli bir sanayi ürünü ihracat pazarı iken, Rusya enerji ithalatında Türkiye’nin en büyük tedarikçilerinden biri olmuştur. Bu ticari ilişki, enerji güvenliği açısından Türkiye’nin sürdürülebilir büyümesini destekleyen bir yapı sunmaktadır.
Uzmanlar, Türkiye’nin bu iki ülkeyle olan ticari ilişkilerinin önümüzdeki yıllarda da büyümeye devam edeceğini öngörüyor. Türkiye’nin enerji ihtiyacı arttıkça Rusya’dan enerji ithalatı daha da önemli hale gelirken, Türkiye’nin Avrupa pazarına ihracat hedefleri doğrultusunda İtalya ile ticari bağları güçlenecektir.
Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile entegrasyon süreci, İtalya’ya yapılan ihracatın daha da artmasına zemin hazırlayabilir. Aynı şekilde, Türkiye’nin enerji politikaları çerçevesinde Rusya ile işbirlikleri derinleşebilir ve yeni projelerle bu ilişkiler daha da stratejik bir hale gelebilir.
(Dilvin Altıkardeş)