Dünya genelinde elektronik cihazların kullanımının hızla artmasıyla birlikte, bakır talebi de aynı oranda yükseliyor. Elektrikli araçlar, yenilenebilir enerji sistemleri ve sanayi ekipmanlarının üretiminde kullanılan bakır, birçok ülke için stratejik bir kaynak hâline geldi. Ancak, doğal kaynakların sınırlı olması nedeniyle eski elektronik eşyaların geri dönüştürülmesi önemli bir çözüm olarak öne çıkıyor.
Televizyonlar, buzdolapları, bilgisayarlar, akıllı telefonlar gibi elektrikli cihazların çoğu, yüksek miktarda bakır içermektedir. Avrupa Birliği Çevre Ajansı'na göre, elektronik atıkların %30’u etkin şekilde geri dönüştürülse, yıllık küresel bakır talebinin ’u karşılanabilir. Türkiye gibi bakır ithalatına bağımlı ülkelerde ise bu oran, ekonomiyi olumlu etkileyebilecek bir fırsat sunmaktadır.
Türkiye’nin yıllık bakır ihtiyacının %95’i ithalat yoluyla karşılanıyor. Bu durum, küresel fiyat dalgalanmalarına ve arz risklerine açık bir yapı yaratıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yapılan son açıklamalara göre, ülkede yıllık 850 bin ton elektronik atık oluşuyor ve bu atıkların sadece ’i geri dönüştürülüyor. Geri dönüşüm oranının artırılması durumunda, Türkiye'nin bakır ithalatında %20’ye varan bir düşüş sağlanabileceği öngörülüyor.
Elektronik atıkların geri kazanımı birçok fırsat sunsa da bazı engeller bulunuyor:
-Bilinç eksikliği: Vatandaşlar, eski eşyaları uygun şekilde geri dönüşüm merkezlerine teslim etmek yerine çöpe atmayı tercih edebiliyor.
-Yetersiz altyapı: Türkiye’de elektronik atıkların toplanması ve ayrıştırılması için yeterli sayıda tesis bulunmuyor.
-Ekonomik zorluklar: Geri dönüşüm işlemleri maliyetli olabiliyor ve kârlılığın sağlanabilmesi için teşvik mekanizmalarına ihtiyaç duyuluyor.
Geri dönüşüm, yalnızca ekonomik faydalar sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevresel etkileri de azaltır. Yeni madenlerin açılması, çevreye zarar verirken geri kazanılan bakırın enerji maliyeti, madencilikle çıkarılan bakırdan %80 daha düşüktür. Ayrıca, elektronik atıkların uygun şekilde geri dönüştürülmesi, tehlikeli kimyasalların çevreye yayılmasını önler.
(Ramazan Gültaş)