Sonbaharın gelişiyle birlikte gün ışığı süresi azalıyor, hava daha erken kararıyor, sıcaklıklar düşüyor ve insanlar daha az güneş ışığı alıyor. Bu değişikliklerin, özellikle sonbahar ve kış aylarında görülen depresyonun nedenlerinden biri olabileceği düşünülüyor. Gün ışığının azalması, birçok kişide ruh halini olumsuz etkileyerek mevsimsel duygu durum bozukluğu (Seasonal Affective Disorder - SAD) olarak adlandırılan sonbahar depresyonuna yol açabiliyor.
Massachusetts Üniversitesi Psikiyatri Bölümü tarafından yapılan bir araştırmada, gün ışığı süresinin azalmasının beyin kimyasını etkileyerek ruh halinde dalgalanmalara yol açabileceği tespit edildi. Araştırmaya göre, güneş ışığına maruz kalmanın azalması, beyindeki serotonin seviyelerini düşürüyor. Serotonin, ruh hali, uyku ve iştah düzenlemesinde önemli bir rol oynayan bir nörotransmitterdir. Serotonin seviyelerinin düşmesiyle birlikte bireylerde depresyon belirtileri daha yoğun bir şekilde görülmeye başlıyor.
Gün ışığının azalması, aynı zamanda vücudun melatonin üretimini de artırıyor. Toronto Üniversitesi Uyku Araştırmaları Enstitüsü tarafından yapılan bir çalışmada, gün ışığının azalmasının melatonin salgısını artırdığı ve bunun uyku düzenini bozarak yorgunluk, uyku isteği ve enerji düşüklüğüne neden olduğu bulunmuştur. Araştırma, mevsimsel depresyon belirtileri gösteren kişilerin genellikle gün içinde daha fazla uyuma isteği hissettiğini ve bu durumun iş veya sosyal yaşamlarını olumsuz etkilediğini ortaya koyuyor.
Sonbahar depresyonu, genellikle düşük enerji, motivasyon kaybı, karamsarlık ve aşırı uyuma gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Amerikan Psikiyatri Derneği (APA), sonbahar depresyonuna yatkın olan kişilerde, sonbaharın gelmesiyle birlikte sosyal aktivitelerden uzaklaşma, iştah artışı ve kilo alımı gibi semptomların gözlemlendiğini belirtiyor. Ayrıca, bu rahatsızlık özellikle kadınlarda daha yaygın olup, daha önce depresyon öyküsü olan bireylerin ve daha soğuk iklimlerde yaşayan insanların risk altında olduğu ifade edilmektedir.
Mevsimsel depresyon tedavisinde en çok tercih edilen yöntemlerden biri olan ışık terapisi (fototerapi), gün ışığına maruz kalmayan bireylerdeki serotonin seviyesini artırmaya ve melatonin seviyesini dengelemeye yardımcı oluyor. Harvard Tıp Fakültesi tarafından yapılan bir araştırmada, düzenli olarak ışık terapisi uygulayan kişilerin depresyon belirtilerinin %60 oranında azaldığı tespit edilmiştir. Işık terapisi, yapay güneş ışığı yayan özel lambalarla uygulanmakta olup, sonbahar depresyonunun etkilerini azaltmada etkili bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
Araştırmalar, sonbaharda açık havada geçirilen zamanın ve egzersizin, mevsimsel depresyonu hafifletmede önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Kaliforniya Üniversitesi Psikoloji Bölümü tarafından yapılan bir çalışmada, düzenli olarak doğada vakit geçirmenin ve hafif tempolu yürüyüşler yapmanın, bireylerdeki stres seviyelerini düşürdüğü ve serotonin seviyesini doğal olarak artırdığı bulunmuştur. Bu çalışma, gün ışığından faydalanmanın, özellikle açık hava egzersizleri ile birleştirildiğinde, sonbahar depresyonu belirtilerini hafifletmede etkili olduğunu vurgulamaktadır.
(Ayşe Candan)