Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden biri olan inşaat, son yıllarda dalgalı bir seyir izlemekte. Özellikle küresel ekonomik krizler, hammadde fiyatlarındaki artış ve faiz politikalarının etkisiyle sektördeki büyüme hızı yavaşladı. Buna rağmen, stabil endeks süreci olarak adlandırılan bir döneme girildiği gözlemleniyor.
Stabil endeks süreci, bir sektörde büyüme ve küçülme arasındaki dalgalanmaların minimize edildiği ve piyasada belirli bir dengeye ulaşıldığı dönemi ifade eder. İnşaat sektöründe bu süreç, büyüme hızının yavaşladığı ancak büyük bir düşüş yaşanmadan belirli bir düzeyde sabit kalındığı anlamına gelir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) tarafından yayımlanan veriler, sektördeki bu dengeye işaret etmektedir.
2023 yılının son çeyreğinde inşaat sektörü, özellikle konut satışlarında belirgin bir yavaşlama yaşadı. TÜİK verilerinegöre, konut satışları bir önceki yıla oranla %25 oranında düşüş gösterdi. Bu düşüşün temel sebepleri arasında yüksek faiz oranları, artan maliyetler ve tüketici talebindeki daralma gösterilmektedir. Konut satışlarındaki yavaşlama, sektördeki nakit akışını olumsuz etkileyerek yatırımların durağanlaşmasına yol açmıştır.
İnşaat sektöründe kullanılan çimento, demir, cam gibi temel hammaddelerdeki fiyat artışları, sektörü zorlayan bir diğer faktördür. Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yayımlanan rapora göre, son iki yılda hammadde fiyatlarında küresel ölçekte %30’a varan bir artış gözlemlenmiştir. Türkiye özelinde ise döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve dışa bağımlılık, maliyetleri daha da yükseltmiştir. Bu da projelerin tamamlanma süresini uzatmakta ve maliyetleri artırmaktadır.
Türkiye’de faiz oranları, inşaat sektörünü doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Yüksek faiz oranları, hem konut kredisi kullanmak isteyen tüketicilerin talebini azaltmakta hem de inşaat firmalarının kredi maliyetlerini artırmaktadır. Merkez Bankası tarafından 2023'te yapılan faiz artırımları, inşaat sektöründe yavaşlamaya neden olan başlıca etkenlerden biri olarak gösterilmektedir.
Devletin inşaat sektörünü canlandırmak amacıyla uyguladığı teşvik politikaları, stabil endeks sürecinin en önemli destekleyicileri arasında yer almaktadır. Özellikle kentsel dönüşüm projeleri, sektördeki hareketliliği korumaya yönelik önemli bir adım olarak görülüyor. Ancak bu projelerin çoğu zaman maliyet açısından zorluklar yaşanması, küçük ve orta ölçekli müteahhitler için risk teşkil etmektedir.
2023 yılında inşaat sektöründeki yatırımcı güven endeksi, stabil seyir izlemektedir. Türkiye Müteahhitler Birliği'ninyayınladığı raporlarda, yatırımcıların geleceğe dair endişelerinin azaldığı, ancak kısa vadede risklerin devam ettiği belirtilmektedir. Özellikle kamu ihalelerinde yaşanan belirsizlikler, yatırımcıların sektörde temkinli davranmasına yol açmıştır.
Araştırmalar, stabil endeks sürecinin bir süre daha devam edeceğini öngörmektedir. Uzmanlar, özellikle faiz oranlarındaki düşüşlerin sektör üzerindeki baskıyı hafifletebileceği görüşünde birleşiyor. Ayrıca, kentsel dönüşüm projeleri ve altyapı yatırımları, sektöre uzun vadede bir ivme kazandırabilir. Ancak maliyetlerin yüksek kalması ve tüketici talebindeki durgunluk, sektördeki büyüme hızını sınırlamaktadır.
(Özkan Güngörmez)