Kamu alımları, devletlerin ve yerel yönetimlerin hizmet satın alma süreçlerinde verimlilik, şeffaflık ve maliyet tasarrufu sağlamak amacıyla yapay zeka (AI) teknolojilerinden faydalanmaya başladığı yeni bir döneme giriyor. Yapay zeka, özellikle büyük ölçekli ve karmaşık kamu ihale süreçlerinin daha hızlı, hatasız ve etkili bir şekilde yönetilmesine olanak tanıyor. Bu yıldan itibaren bu teknolojilerin kamu alımlarında kullanılmasının hız kazanacağı ve birçok ülkede uygulamaların yaygınlaşacağı öngörülüyor.
Kamu alımlarında yapay zeka teknolojileri, ihale süreçlerinin daha verimli ve şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlıyor. AI, büyük veri analizi, otomatik teklif değerlendirmesi, fiyat analizleri ve tedarikçi seçim süreçlerinde önemli avantajlar sunuyor. McKinsey tarafından yapılan bir araştırmaya göre, yapay zeka ile desteklenen kamu alımları, maliyetleri ila oranında azaltabiliyor. Aynı zamanda bu süreçler, insan hatası riskini de ortadan kaldırarak daha güvenilir sonuçlar elde edilmesine olanak tanıyor.
Özellikle Türkiye'de, Kamu İhale Kurumu tarafından başlatılan projelerle yapay zeka tabanlı sistemlerin kamu alımlarında kullanılmasına yönelik çalışmalar hız kazandı. Türkiye'de devlet kurumları, bu teknolojileri kullanarak tedarik süreçlerinde şeffaflığı ve izlenebilirliği artırmayı hedefliyor.
Dünya genelinde yapay zeka teknolojilerini kamu alımlarına entegre eden ülkelerin sayısı hızla artıyor. Gartner tarafından yayımlanan rapor, 2025 yılına kadar kamu alımlarının %50'sinde yapay zeka tabanlı sistemlerin kullanılacağını öngörüyor. Yapay zeka sayesinde, tedarik zincirindeki risklerin önceden tespit edilmesi, en uygun fiyatların belirlenmesi ve süreçlerin daha hızlı tamamlanması gibi önemli avantajlar sağlanıyor.
ABD ve Avrupa'daki bazı ülkelerde yapay zeka uygulamaları kamu alımlarında aktif olarak kullanılmaya başlandı. ABD Federal İhale İdaresi (GSA), yapay zeka algoritmalarını kullanarak ihale süreçlerini hızlandırırken, aynı zamanda maliyetleri düşürdü. Bu süreçte AI, tedarikçi veritabanlarını tarayarak, en uygun fiyat ve kaliteyi sunan firmaları hızlı bir şekilde belirliyor.
Birleşik Krallık ise 2023'te kamu alımlarında yapay zeka tabanlı otomatik değerlendirme sistemlerini hayata geçirdi. Bu sistemler, gelen teklifleri analiz ederek en uygun olanları tespit ediyor ve insan müdahalesine gerek kalmadan ihale sonuçlarını belirleyebiliyor. Yapılan bir incelemede, bu sistemlerin ihale sürelerini %30 oranında kısalttığı ve ihale şeffaflığını önemli ölçüde artırdığı gözlemlendi.
Türkiye, dijital dönüşüm stratejileri doğrultusunda yapay zeka teknolojilerini kamu alımlarına entegre etmek için adımlar atıyor. Kamu İhale Kurumu (KİK), bu alanda çeşitli projeler yürütüyor. Özellikle büyük kamu projelerinde, fiyat analizlerinin ve teklif değerlendirmelerinin yapay zeka algoritmalarıyla yapılması planlanıyor. KİK yetkilileri, yapay zeka destekli sistemlerin kamu alımlarındaki insan kaynaklı hataları azaltacağını ve şeffaflığı artıracağını belirtiyor.
Türkiye’de ayrıca yapay zeka tabanlı karar destek sistemleri de kamu alımlarında kullanılmaya başlandı. Bu sistemler, ihale süreçlerindeki karmaşık verileri analiz ederek en uygun tedarikçiyi belirliyor. İhaleye katılan firmaların geçmiş performanslarını değerlendiren algoritmalar, kamu kurumlarına daha doğru ve hızlı karar verme imkanı sunuyor.
(Dilvin Altıkardeş)