Son yıllarda nüfus artışı, kentleşme ve depreme dayanıklı yapı ihtiyacının giderek önem kazanmasıyla birlikte kentsel dönüşüm projelerine olan talep hızla artıyor. Özellikle büyükşehirlerde yaşanan yoğun talep, yerel yönetimlerin ve ilgili bakanlıkların bu alandaki çalışmalarını hızlandırmasıyla dikkat çekiyor. Ancak bu projelerin yalnızca hızlanarak değil, aynı zamanda bilimsel zemine dayalı bir şekilde planlanması gerektiği uyarısı da uzmanlar tarafından sıkça dile getiriliyor.
Türkiye genelinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın verilerine göre, 2023 yılı itibarıyla milyonlarca haneyi kapsayan binlerce kentsel dönüşüm projesi yürütülmekte. Bakanlık yetkilileri, bu süreçlerin hem yasal düzenlemeler hem de finansal desteklerle daha da ivme kazandığını belirtiyor. Özellikle riskli yapı tespiti yapılmış bölgelerde yenileme çalışmalarının öncelikli olması, vatandaşların daha güvenli bir yaşam alanına sahip olması için elzem görülüyor.
Konuya ilişkin yapılan bir saha araştırması, İstanbul başta olmak üzere yüksek deprem riski taşıyan illerde yaşayanların, eski ve riskli konutlarda oturmayı ciddi bir tehdit olarak gördüğünü ortaya koydu. Katılımcıların yüzde 68'i acil bir kentsel dönüşüm sürecinin hayata geçirilmesi gerektiğini düşünüyor. Öte yandan araştırma sonuçları, projelerin sadece yapı güvenliği açısından değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik açıdan da değerlendirildiğinde daha verimli olacağını gösteriyor.
Özellikle TOKİ'nin (Toplu Konut İdaresi Başkanlığı) ve belediyelerin ortaklaşa yürüttüğü projelerde, modern mimari tasarımlar ile çevre dostu malzemeler kullanılması yönünde adımlar atıldığı görülüyor. Fakat süreçte çeşitli sorunlar da yok değil. En büyük zorluklar arasında mülkiyet sorunları, proje finansmanı ve hak sahipleri arasındaki uzlaşı problemleri yer alıyor.
Uzmanlar, projelerin başarılı olabilmesi için kapsamlı bir paydaş analizi yapılmasını ve tüm tarafların süreçlere dahil edilmesini öneriyor. Ayrıca, dönüşüm sonrası altyapı ve üstyapı hizmetlerinin eksiksiz bir şekilde sağlanması gerektiği de vurgulanıyor. Aksi takdirde çarpık yapılaşmanın farklı boyutlarda yeniden kendini gösterebileceği belirtiliyor.
(Sema Yüksel Güngörmez)