Son dönemde Türkiye'de yaşanan aşırı hava koşulları, meyve ve sebze üretiminde büyük kayıplara yol açmış ve bu durum piyasada fiyatların ciddi şekilde artmasına neden olmuştur. Tarımsal üretimdeki bu sorunlar, hem üreticileri hem de tüketicileri olumsuz etkileyerek gıda güvenliği ve ekonomi üzerinde önemli baskılar yaratmaktadır.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün 2023 yılı raporlarına göre, Türkiye genelinde aşırı sıcaklar, kuraklık ve ani hava değişimleri, tarımsal üretimde ciddi sorunlara yol açmıştır. Özellikle yaz aylarında meydana gelen aşırı sıcaklar, meyve ve sebze bahçelerinde yanıklara ve verim kayıplarına neden olmuştur.
Çukurova Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, 2023 yazında yaşanan aşırı sıcakların ve su kıtlığının, özellikle domates, biber, patlıcan gibi sebzelerde verim kaybına yol açtığını ortaya koymuştur. Bu ürünlerdeki verim kaybı %30-40 seviyelerine ulaşmıştır.
DSİ'nin 2023 yılı raporuna göre, Türkiye'nin birçok bölgesinde su kaynakları azalmış ve sulama problemleri artmıştır. Özellikle Güneydoğu Anadolu ve Ege bölgelerinde su kıtlığı, tarımsal üretimi olumsuz etkilemiştir.
Ege Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, sulama yetersizliklerinin sebze ve meyve üretiminde verim kaybına yol açtığını ve ürün kalitesini düşürdüğünü göstermiştir. Su yetersizliği nedeniyle bazı çiftçiler, ekim alanlarını daraltmak zorunda kalmıştır.
TZOB'un verilerine göre, gübre, mazot, tohum ve ilaç gibi tarımsal girdilerin maliyetlerinde yaşanan artışlar, üreticilerin maliyetlerini artırmış ve bu durum ürün fiyatlarına yansımıştır. 2023 yılında tarımsal girdi maliyetlerinde %50'yi aşan artışlar görülmüştür.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan araştırmalar, artan girdi maliyetlerinin, çiftçilerin üretim yapma kapasitesini azalttığını ve birçok üreticinin zarar ettiğini ortaya koymuştur. Bu durum, piyasada arz-talep dengesini bozmuş ve fiyat artışlarına neden olmuştur.
Fiyat Artışlarının Sonuçları
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2023 yılı itibarıyla gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon %25 seviyelerine ulaşmıştır. Özellikle meyve ve sebze fiyatlarındaki artışlar, genel enflasyon oranını yukarı çekmiştir.
Meyve ve sebze fiyatlarındaki artışlar, düşük gelirli hane halklarını olumsuz etkilemekte ve gıda güvencesi sorunlarına yol açmaktadır. Artan fiyatlar, tüketici alışkanlıklarını değiştirmekte ve daha ucuz gıdalara yönelimi artırmaktadır.
Üreticiler, artan maliyetler ve düşük verim nedeniyle zor durumda kalmakta ve birçok çiftçi tarımdan çekilmeyi düşünmektedir. Bu durum, uzun vadede tarımsal üretimde daha büyük sorunlara yol açabilir.
(Sema Yüksel Güngörmez)