Zatürre (pnömoni), dünya genelinde giderek artan bir tehdit olarak sağlık otoritelerinin dikkatini çekiyor. Solunum yoluyla bulaşabilen bu hastalık, özellikle bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ölümcül sonuçlara yol açıyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF’in yayınladığı son verilere göre, zatürre her yıl yaklaşık 2.5 milyon insanın ölümüne neden oluyor ve bu ölümlerin önemli bir kısmı gelişmekte olan ülkelerde meydana geliyor. Salgın haline gelen zatürre, her yaştan insan için büyük bir tehlike oluşturuyor.
Dünya genelinde zatürrenin ölüm oranı, COVID-19 pandemisiyle birlikte artış gösterdi. COVID-19’un akciğerlerde zatürre benzeri enfeksiyonlara yol açması, bağışıklık sistemini zayıflatmış bireyleri daha da savunmasız hale getirdi. DSÖ’ye göre, 2022 yılında dünya çapında solunum yolu enfeksiyonlarından ölenlerin yüzde 60’ından fazlasını zatürre kaynaklı ölümler oluşturdu. Gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmetlerine erişim kısıtlı olduğundan, zatürre kaynaklı ölümler daha sık görülüyor ve çocuklar ile yaşlılar bu hastalıktan en fazla etkilenen gruplar arasında.
UNICEF’in raporuna göre, her yıl zatürre nedeniyle ölen 5 yaş altı çocuk sayısı, diğer tüm enfeksiyon hastalıklarının neden olduğu ölümleri geride bırakıyor. Zatürre, çocuklarda bağışıklık sistemi henüz tam gelişmediği için ciddi solunum sıkıntılarına yol açıyor ve gelişim bozukluklarına neden oluyor. Bu yaş grubunda aşı eksikliği ve yetersiz beslenme gibi faktörler zatürre riskini artıran önemli etkenler arasında.
Zatürre vakalarının artışında hava kirliliği ve kapalı, kalabalık ortamların önemli rol oynadığı tespit edildi. DSÖ, iç ve dış ortam hava kirliliğinin zatürre riskini arttırdığını belirtiyor. Kirli hava, akciğerlere zarar vererek solunum yolu enfeksiyonlarına karşı direnci düşürüyor. Ayrıca, yoksul kesimlerin kalabalık ortamlarda yaşamak zorunda kalması, enfeksiyonların hızla yayılmasına neden oluyor. Bu bölgelerde hijyen eksikliği ve sağlık hizmetlerine erişim kısıtlı olduğu için zatürre vakaları hızla salgın halini alabiliyor.
Zatürre, yaşlı bireyler için büyük bir tehdit oluşturuyor. Yaş ilerledikçe bağışıklık sistemi zayıflıyor, bu da enfeksiyonlara karşı duyarlılığı artırıyor. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 65 yaş üstü bireylerde zatürre kaynaklı ölümlerin genç yetişkinlere göre çok daha yüksek olduğunu bildirmekte. Yaşlı bireylerin zatürre aşısı yaptırması, riskleri azaltmak için önemli bir koruyucu önlem olarak öne çıkıyor.
Zatürreye karşı etkili aşılar mevcut olsa da, aşılamaya erişim birçok bölgede sınırlı kalıyor. DSÖ ve UNICEF gibi uluslararası kuruluşlar, zatürre aşısının yaygınlaştırılması için kampanyalar yürütüyor. Özellikle çocuklar ve yaşlılar için aşılanma oranının artırılması, zatürre kaynaklı ölümleri büyük oranda azaltabilir. DSÖ’ye göre, çocukluk döneminde yapılan zatürre aşıları ölümleri yüzde 50 oranında düşürebiliyor. Sağlık hizmetlerine erişim sağlayamayan topluluklarda ise aşıların ulaşabilirliğini artırmak için çeşitli önleyici çalışmalar yapılmakta.
Türkiye’de de zatürre vakaları son yıllarda artış göstermekte. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, özellikle kış aylarında zatürreye bağlı hastaneye yatış oranları yüksek seviyelere ulaşıyor. Türkiye’de zatürre aşısının ücretsiz sunulması ve aşılama kampanyalarının artırılması, zatürre kaynaklı ölümleri azaltmaya yönelik önemli adımlar olarak görülüyor.
(Fatma Hatun Altıkardeş)