İLÇELERİMİZİN İSİMLERİ NEREDEN GELİYOR?

Türkiye’nin nüfus itibariyle en kalabalık ilçelerinden 2 tanesi Bursa’mızdadır. 2012 yılında yapılan sayımlara göre Türkiye’nin en kalabalık ilçesi 840 bin nüfusuyla Keçiörenken Bursa’nın Osmangazi İlçesi de 800 bine yakın nüfusuyla ilk 4 büyük ilçeden biri olmuştur. Yine Yıldırım 630 bin nüfusuyla Türkiye’nin en büyük ilk 10 ilçesinin içindedir. Bursa’nın şehir merkezi haricinde il olmaya aday pek çok önemli ilçesi vardır. Tarihi ve kültürel değerleriyle, isimlerini Türkiye’ye duyurmuş olan ilçelerimiz, turistik mekanlarıyla, ticaret ve sanayiye elverişli konumlarıyla da ön plana çıkmışlardır. Peki Bursa’mızın bu güzel ilçelerinin isimleri nereden geliyor?

Bursa:

Bursa’nın ismi hisar anlamındaki ‘Pura’ ile kent anlamındaki ‘issa’ sözcüklerinden geliyor. Bursa’ya ismini verdiği söylenen Bitinya krali Prousias ise Proasa’lı anlamına gelmektedir.  Yani bilinenin aksine Bursa’ya adını kral Prousias değil bilakis Prousias’ın adını Proasa yani Bursa vermiştir.

Osmangazi:

Osmangazi ilçesi ismini Osmanlı devletinin kurucusu Osmangazi den almaktadır. Osmangazi’nin vasiyeti üzerine defnedildiği Tophane sırtları Osmangazi İlçesinin merkezidir.  Bursa’nın en büyük ilçesidir.

Yıldırım:

İlçeye ismini 4. Osmanlı padişahı Sultan Yıldırım Bayezid vermiştir. Sultanın yaptırmış olduğu külliye, bu ilçenin ve Yıldırım mahallesinin tam merkezinde yer alır. Osmangazi ile arasında Gökdere vardır. Gökdere bu iki ilçe arasında sınırdır.

Kestel:

Kestel’in ismi bugün İngilizcede “Kale” anlamına gelen Castle’den gelmektedir. Bizans döneminde burada ‘Castellium’ adında bir kale bulunmaktaydı. Osmanlının kurulduğu yıllarda bu kale önemli bir tekfurluktu. Osmanlı döneminde Vani Mehmet efendi’nin buraya sürgün edilmesiyle bölge canlanmıştır.  Bugün Kestel ilçesi Bursa- İnegöl karayolu üzerinde 10. Km de bir ilçe merkezidir.  Şehir merkeziyle birleşmiş durumdadır.

Gürsu:

Şehir merkezinin doğusundaki ilçelerin diğeridir. İsmi suyunun bolluğundan dolayı 1933 yılında Gürsu olmuştur. Eski ismi ise Büyüksusığırlıktı. Eski bir Rum köyü olduğu bilinmektedir. Sultanların Manda, yani susığırlarına baktıkları için Susığırlık adını almıştır. Yan yana iki Susığırlık köyü olduğu için büyüğü yani Gürsu ‘Kebir Susığırlık’ olarak anılmaktaydı.

Mudanya:

Bursa’nın yaklaşık 20 km kuzeyinde Marmara denizi kıyısında Bursa’nın en eski ilçelerinden biridir. İsmi haçlılar döneminden kalma dağ anlamındaki ‘Montaneia’ sözcüğünden gelmektedir. Eski kentin kalıntılarından şehrin şimdiki gibi deniz kenarında değil biraz daha yamacında yer aldığı dağ tarafında bulunduğu ve isminin bununla irtibatlı olduğu tahmin ediliyor (Kaplanoğlu).Orhan Bey’in şehzadeliği zamanında 1321 yılında, Bursa’nın fethinden evvel fethedilmiştir.

Gemlik:

Bursa’nın bir diğer liman kenti olan ilçesi ise Gemlik’tir. Farklı söylencelerde olmasına rağmen kuvvetli ihtimalle ismini liman kenti olması hasebiyle Gemilik kelimesinden almıştır. Bursa’ya yaklaşık 25 km uzaklıktadır. Bursa civarındaki en eski kent olan Gemlik’in tarihi M.Ö. 12.yy a dayanmaktadır. Antik dönemdeki ismi Cius’tu.

İznik:

İznik ismi, şehrin eski adı olan Nikea'dan gelmektedir. Dönemde yaygın bir dönüştürme kuralına göre Rumca adın önüne 'sur içinde' anlamında olan is eki getirilerek İsnikea adı Türkçede İznik olmuştur.

Bursa’nın şüphesiz en önemli ilçesidir. Bursa’dan daha eski ve daha önemli bir antik dönem şehriydi. Gelişmeye müsait olsaydı muhtemelen Bursa İznik şehrine bağlı bir ilçe kalacaktı. Ama kader ve şartlar (Kader zaten bu demek) Bursa’yı seçmiştir.  Osmanlı’ya da başkentlik yapmış olan İznik Hıristiyanlık için oldukça önemli bir şehir idi. Bir dönem Bizans’ın da başkentiydi.

İnegöl:

Bursa’nın il olmaya aday en zengin ve en büyük ilçelerinden olan İnegöl, adını antik dönem isimlerinden ‘Angelokome’den alıyor. Önemli ve ilginç bir başka rivayete göre  ise  eyne-göl kelimelerinden alıyor. Eyne-göl halk arasında İnegöl diye telaffuz edilegelmiştir, Eynebey’in İnebey olarak da anılması gibi. Eyne, küçük demektir. İnegöl de küçük göl demek oluyor ki, eski dönemde İnegölün Jeomorfolojisinde bir küçük göl olduğu bilgisi yer alıyor (Kaplanoğlu).

 

Karacabey:

Karacabey adı aslında Fatih Sultan Mehmet Han’ın komutanlarından Dayı Karacabey’den gelmedir. Ama ilçenin eski adı Mihaliç’tir. Mahlaç peynirine ismini veren Mihaliç burasıdır. Mihaliç Orhan gazi döneminde burayı yöneten Rum prensesin ismidir.  Kardeşi Kirmastora ise Mustafakemalpaşa’ya egemendi.

Mustafakemalpaşa:

Tatlısıyla tanınan bu ilçemiz Bursa’nın 77 km uzağındadır. İsmini bu bölgeyi yöneten prenses Kirmastora’dan almıştır. Zira 1922 yılına kadar bu ilçenin ismi Kirmastı idi. Yunanlıların Bursa’yı 1920 yılında işgal etmesiyle bu ilçe de işgal edilmişti. Ve iki yıl sonra düşmanın kovalanmasıyla bu ilçemize Mustafakemalpaşa ismi verilmiştir.

Orhan Gazi:

Kentin adı 1332 yılında bölgeyi fetheden Orhan Bey’den kalmadır. Yerleşim ünitesi olarak II. Osmanlı Padişahı Orhan Bey burada kendi adına bir camii ve hamam yaptırarak civarda bulunan Türk aşiretlerini buraya yerleştirmiştir. Ancak Orhangazi ismi 1913 yılında verilmiştir. Eski adı ise Pazarköydü. Bu ismin Roma imparatorluğu zamanında buradaki antik kenti kuran ( M.S. 365) İmparator Julian’ın annesi Bassiliano’dan geldiği sanılıyor. Bassilianopolis Baziliköye, o da rivayete göre zamanla Pazarköye dönüşmüştür.

Orhaneli:

Orhangazi’nin ismini verdiği bir başka ilçe ise Orhaneli/Adranos ilçesidir. Bursa’nın güneyinde 70 km uzaklıktadır. Beyce ve Atırnaz olarak da bilinen ilçenin ismi Hadriana’dan gelmektedir. İmparator Hadrianus kutsal Keşiş dağında bir tapınak yaptırmak ister. Ve şimdiki Orhaneli’de yaptırdığı tapınaktan ötürü Adranos olarak kalan ilçe ismi zamanla Adırnaz’a kadar dönüşmüştü. 1913 yılında Adranos adı Orhaneli’ye dönüştürülmüştür.

Büyükorhan:

Bursa’nın en küçük ve yeni ilçelerinden olan Büyükorhan 1987 yılına kadar bir bucak merkeziydi. O yıl ilçe merkezi oldu. Orhaneli’ne bağlı bir köy olan Büyükorhan’ın 17. yy da kurulduğu sanılıyor. Ama isminin Orhangazi ile bir bağı yoktur.

Harmancık:

Uludağ’ın güneyindeki yaylalarda Bursa’nın 95 km uzağındaki ilçesi olan Harmancık adının Harmankaya tekfuruyla bir ilgisi olduğu tahmin ediliyor.

Yenişehir :

Osmanlı’nın ilk başkenti olan Yenişehir, adını Osmangazi tarafından kurulmasından alıyor. Bölge 1301 yılında Türklerin eline geçmişti. Osman Gazi Köprü Hisar’ı alamayınca Yenişehir’i baştan kurmuştu. 1326 yılında Bursa’nın fethine kadar kentte hamamlar, hanlar, medreseler yapılmış bir eğitim ve kültür kenti olmuştur.

Özetleyerek verdiğim bu bilgiler haricinde daha ayrıntılı bilgi isteyenlere, Raif Kaplanoğlu’nun Bursa Ansiklopedisi 1.(Yer adları) eserini öneriyorum.