10 – 16 Mayıs haftası, Birleşmiş Milletlere üye 156 ülkede “Engelliler Haftası” olarak kabul ediliyor ve farkındalık oluşturacak programlara imza atılıyor. Bu hafta münasebeti ile bence hayatın olağan parçası kabul etmemiz gereken ve hayat akışında ona göre bir düzen kurmamız gereken engelli kardeşlerimizi anlamak, onları hayatın her alanına dahil etmek için çaba harcamalıyız. Çaba dediğimde hemen herkesin aklına daha planlı binalar, daha güvenli yollar geliyor sanırım. Ama bu alanda yapılan araştırmalar gösteriyor ki; engellilerin yorgunlukları fiziksel değil duygusal. Yani aslında insani ilişkilerde yapılandırmaya gitmek gerek. 

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ünlü fizikçi Stephen Hawking’i örnek göstererek engelli olmanın insan hayatına engel teşkil etmediğini ve engelliliğin evrendeki mükemmelliğin bir parçası olduğunu anlattığı açıklamasına kulak verelim; “Engelli bireyleri en çok yalnızlık korkutuyor. Fiziksel tükenmişlikten çok duygusal tükenmişlik yaşayabiliyorlar. Engellilere yapılacak en büyük yardım, sessiz yapılan iyilikler, görünmeyen yardımlardır ve rastgele iyiliklerdir.” 

İnsanların engellilik açısından iki türlü olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın sözleri tam da farkındalık oluşturacak bilgiler içeriyor: “İlk grupta şu anda engelli olanlar var. İkinci grupta da engelli adayları olan insanlar var. Yani insanların da iki grupta yer aldığını söyleyebiliriz. En sağlıklıyım diyen insan bile aslında hayatının bir döneminde geçici veya kalıcı olarak engelli olma potansiyeline sahiptir. Bunu iyi bilmek gerekiyor. İnsan engelliliği veya engelli insanları kendinden çok uzak, uzakta bir sorun gibi düşündüğü zaman engellilere karşı zihinsel bir körlük oluşuyor

Engellileri ne kadar anlıyor ve hayatlarımızda, sosyal ve iş yaşamlarında destek almalarını sağlıyoruz acaba?

İnsanların engellileri anlayamadıkları gibi, yapmaları gerekenleri de yapmadıklarını söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Engelli insanların bulundukları durum, sosyal hayata dahil olmak ve uyum için çabanın yanında sabır da göstermesi gerekiyor. Eğer onun sınavıysa, sağlıklı insanların da sınavıdır. Diğer insanlar da ‘Engellileri anlamaya çalışırken bana düşen sorumluluklar nedir? Ne yapabilirim?’ diye düşünmeliler. Bu nedenle engelli olmaktan daha önemlisi, yanlış bakış açılarını düzeltmektir. Engelliler Haftası’nın da en önemli amacı budur. Yani insanların engellikle ilgili ön yargılarını ve algılarını dağıtmak, engellilerin hayata uyum sağlamalarını kolaylaştırmaları hedefleniyor” sözleriyle durumu özetliyor. 

 Engelli bireylere karşı farkında olmadan, alışkanlıkla yapılagelen yanlışları da aktarmak gerek elbette: “Otomatik stereotipi dediğimiz otomatik yanlış tepkiler ve davranışlar var. Engelli bireylere şefkatle yaklaşırken onları kötü hissettirmek gibi yaklaşımlar var. İşte bunlar engellileri çok rencide ediyor. Engellilikten çok bunlar onlar için incitici ve kırıcı oluyor. O nedenle engellilikten ne anladığımızı bilmemiz gerekiyor. Biz genellikle engelli olmayı bir hastalık ve sakatlık gibi görüyoruz. Aslında engellilik bir farklılıktır. Onun için İngilizcede fizibilite deniliyor. Farklı olarak yeti yitimi olarak tanımlanıyor. Türkçedeki söylemi de yeti yetimidir. İnsanın belli bir şekilde bazı yetilerinin yitirilmiş olması yani o kişinin engellenmiş olması vardır.” 

Engelli olmanın hayatı yaşamaya engel olamayacağını, olmaması gerektiğini de Tarhan’ın açıklamasıyla görelim isterim: “Mesela Stephen Hawking Bing Bang’i bulan bir fizikçi. 2018’de vefat etmişti. Onda tam bir kronik ‘ALS’ hastalığı vardı. Boyundan aşağısı hiçbir şekilde çalışmıyordu. En sonunda neredeyse yüz kasları da çalışmamaya başlamıştı. Karamsarlığa düşmemişti aksine o engelli durumundaki zihinsel çabalarıyla, zihinsel itirazlarla ve zihinsel isyanlarla sorgulayarak teorik fizikte çığır açtı. ‘Benim matematiksel aklım bu dünya bu kadar hareketli, canlı ve neşeli. Çeşitlilik varken bu koskoca evrenin boş olması imkânsız’ diyordu. Hayal kurarak kimsenin görmediğini görüyor ve düşünmediğini düşünüyordu. Zor zamanlarda engelli durumlarda birçok keşifler yapılmıştır. Bu nedenle engelli olmanın insan hayatına, insanlığa bir engel olduğunu düşünmek gerçekçi değil.”