Yeraltı tiyatrosu artık kayıt altında

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından yayınlanan kitap, Kürt tiyatrosu deneyiminin yirmi yılını görünür kılmayı hedefliyor. Kürtçe tiyatro yapan grupların afislerinin ve tarihçelerinin derlendiği kitap üniversite kütüphanelerindeki yerini aldı. 1994’ten bu yana Kürtçe tiyatro sürecinin tanığı olan oyuncu Mirza Metin, iki yıl önce 1. Amed Tiyatro Festivali kapsamında, 1991-2012 arasında Türkiye’de yapılmış Kürtçe tiyatro oyunlarının afişlerini bir araya getirerek “Jerzemin” (Yeraltı) adıyla bir tiyatro afişleri sergisi gerçekleştirdi. Ardından sergide yer alan grup tarihçeleri ve oyun afişlerinin yanı sıra oyunların konuları, künyeleri, kaç defa ve nerelerde oynandığı gibi bilgileri Kürtçe ve Türkçe olarak kitap haline getirdi. 29 tiyatro grubu, 1 dans grubu, 104 oyun, 6 dans tiyatrosu veya dans, 111 afiş ve 1 afiş eskizinin yer aldığı kitapta materyallerin yerleştirilmesinde tarihsel sıralamaya özen gösterildi. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından yayınlanan kitap; İngiltere’deki Royal Court Kraliyet Tiyatrosu, Columbia Üniversitesi ile İstanbul’daki özel ve vakıf üniversitelerinin kütüphanesine girerken, pek çok akademisyen, tiyatro yönetmeni ve eleştirmene ulaştırıldı.

Materyallerin toplanma sürecinin çok da kolay olmadığını anlatan Metin, “Özelikle eski oyunların birçoğunun bilgilerine o dönem oyunlarda görev almış insanların hafızalarına başvurarak yer verdim. En çok da hafızasına güvendiğim tiyatrocu Erdal Ceviz’e başvurdum. Bu bağlamda, bu arşiv-kitap hem bir derleme hem de bir sözlü tarih çalışması oldu. Materyalleri toplama süreci bütün tiyatro gruplarına, tiyatroculara, kısacası hepimize daha iyi bir arşiv tutmamız gerektiğini bir kez daha acı bir şekilde hatırlatmış oldu” şeklinde konuştu. Bodrumlarda, odalarda başlayan Kürtçe tiyatro yapma serüveninin, bugün salonlara, festivallere, ödüllü seçmelere ve çeşitli başka zeminlere girebildiğini, hatta kendi festivallerini, yarışmalarını düzenleyebildiğini ifade eden Mirza Metin, sözlerini şöyle sürdürdü: “Hep yasaklarla gündeme gelen Kürt tiyatrosu artık eserleriyle de gündeme geliyor. Üretimleriyle daha fazla söz sahibi olmak için Kürt tiyatrocularının daha donanımlı bir inada, Türkiye’nin de demokratik bir ortama sahip olması gerekiyor.”

Kitabın birçok üniversite kütüphanesi ve akademisyene ulaştığını ifade eden Metin, “İstanbul Şehir Tiyatroları Eski Genel Sanat Yönetmeni Orhan Alkaya kitap için ‘Yüzyıllık Darülbedayi'nin (İstanbul Şehir Tiyatrosu) böyle bir çalışması yok” dedi. Ancak 20 yıllık Kürt tiyatrosunun artık bir arşiv çalışması var. Bu beni çok mutlu etti” ifadelerini kurdu.