Kur’an’ın, Al-i İmran süresinin 95. Ayetini alıntılamış Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi kitabımız.
“İbrahim’in dinine uyun’ diyor.
Ayetin original Arapçasında, “fettebiu millete İbrahime hanifa” olarak geçmektedir. Millet kelimesi birçok çeviride meallerde ‘Din’ olarak çevrilmiştir. Aynı meallerde bazı ayetlerde ‘Din’ bazılarında ‘Millet’ olarak çevirilmiştir.

Oysa küçüklüğümüzden beri Allah’ın dininden, Hz. İbrahim’in milletinden, Hz. Muhammed’in ümmetinden olduğumuzu söylememiz öğretilmişti.
Hz. İbrahim’in Milleti, Hz. İbrahim’in dini midir? Din sadece Allah’a ait değil midir? Ve Din’i Allah’a ait kılmamız emredilmemiş midir? Din ile Millet aynı anlama mı gelmektedir?

Bunu anlamak için Bakara süresinin 282. Ayetini (Kur’an’ın en uzun ayeti) iyi anlamak gerekir. Bu ayette hem din hem de milletin fiil hali kullanılmaktadır.

Ayet şöyle başlamaktadır:
“Ey İman edenler. tanımlanmış bir süre için birbirinize borçlandığınız zaman onu yazın” (İza tedayentüm bideynin) Burada Din (Deyn) borç anlamında kullanılmaktadır. Buradan hareketle Din ‘Allah’ın bize yüklediği sorumluluklar/ yükümlülükler’ olarak anlaşılabilir.

Ayet, ‘yazın’ dedikten sonra, ‘aranızda bir katip adaletle yazsın. Ve Katip, Allah’în ona öğrettiği gibi yazmaktan geri durmasın’ diyor. Yazma ve yazdırma işi bitti diyorsunuz. Ama, durun, bitmedi.

Hemen hemen tüm çevirilerde ‘Borçlu (üzerinde hak olan) da yazdırsın. Ve Allah’tan sakınsın ve borcundan bir şey eksiltmesin.” Şeklinde çevrilmiştir. Devamında da, “Eğer borçlu zayıf ise veya yazdırmaya gücü yetmiyorsa velisi adaletle yazdırsın” diyor.

Şimdi,
1. Borçlu, adaletle yazan bir katip varken, tekrar neden ve kime yazdırsın? En fazla yazılan nüshadan birini alır. Neden ayrıca yazdırsın ki?
2. Yazdırmaya gücü yetmemek ne demek? Zaten yazdırmış. Velisi yazdırıp ne yapacak? Zaten velisi ya da adil bir katip yazmış…
3. Bu ayete bu çevirilere göre borcun ödenmesi ile ilgili hiçbir şey söylenmiyor.

Oysaki,

Ayette geçen ‘vel-yümlil’ fiili ‘Millet’ kökünün fiilidir. Bu fiilin anlamı ‘ödesin’dir. Ayeti bu anlamı vererek çevirdiğimiz zaman şöyle olur:
“‘…Borçlu (üzerinde hak olan) da ödesin. Ve Allah’tan sakınsın ve borcundan bir şey eksiltmesin.” Eğer borçlu zayıf ise veya ödemeye gücü yetmiyorsa velisi adaletle ödesin”

Dolayısıyla millet, ödeme biçimi demektir.

Fettebiu millete İbrahime hanifa: “İbrahim’in ödeme biçimini izleyin”
Hz. İbrahim, Allah’ın yüklediği sorumlulukları (Din) en iyi biçimde ifa eden örnek bir insan ve Peygamberdir. Tüm dinlere ve Peygamberlere O’nu örnek olarak göstermiştir.

‘Orada o anlamda kullanılmıştır, burada bu anlamda kullanılmıştır’ savunması ‘kelimenin doğru anlamını bir türlü çözememenin aczinin ifadesidir.’

Dövelim mi Salalım mı?

İkinci bir fiil de Nisa süresi: 34. Ayette geçen “ve’dribuhünne” (onları dövün) fiilidir. Eğer bu fiilin anlamı ‘Dövün’ ise, Nur:31. Ayette “ve’lyadribne bihumurihinne ala cuyubihinne” (örtülerini/ başörtülerini göğüslerine salsınlar) daki “ve’lyadribne” filinin anlamının da ‘dövsünler’ olması gerekir. (Örtüleri ile göğüslerini dövsünler.)
Oysaki, bu fiile Nur: 31’de verilen anlam daha uygundur. Ve Kur’an’da, birçok başka kullanımı vardır. (Nisa:101, Zuhruf:5)
Nisa: 34’teki “ve’dribuhünne”ye  ‘Onları salın’ anlamı 35. Ayet ile de teyid edilmiştir. 35. Ayet, nasıl salınacağını detaylı bir şekilde anlatır. (Erkek tarafından bir hakem, kadın tarafından bir hakem getirin…)

Öğrencilerimden birisi ironi yaparak, “Hocam, iki hakem geldikten sonra dövmemizi söylüyor olmasın”

Ezcümle, çok daha titiz ve tutarlı çalışmamız gerekir.