Yapay zekada görünmeyen tehlike!

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yayınlanan Küresel Elektronik Atık İzleme Raporu'na göre, 2022'de dünya genelinde üretilen elektronik atık miktarı 50 milyon tonu aştı ve bu rakam her yıl %3-4 oranında artıyor. 2030'a kadar, elektronik atıkların 75 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Akıllı telefonlar, bilgisayarlar, IoT cihazları ve YZ sistemleri gibi yüksek teknolojili cihazların kullanımı arttıkça, elektronik atık sorunu daha da büyüyor.

Daha da önemlisi, YZ tabanlı cihazların ve sensörlerin sürekli gelişimi, cihazların ömrünü kısaltıyor. YZ destekli donanımların çoğu, teknolojik gelişmelerle hızla eskiyen parçalara sahip olduğundan, kısa süre içinde yenilenme ihtiyacı duyuyor. Bu da eski cihazların büyük miktarlarda çöpe atılmasına yol açıyor.

   Elektronik atıklar, içinde bulunan ağır metaller ve toksik kimyasallar nedeniyle doğa ve insan sağlığı için ciddi tehditler oluşturuyor. Bilgisayar ve akıllı telefonlarda yaygın olarak kullanılan kurşun, kadmiyum, cıva gibi maddeler, geri dönüştürülmeden doğaya bırakıldığında toprağı, suyu ve havayı kirletebiliyor. Yapılan araştırmalar, elektronik atıklardan sızan toksik maddelerin tarım arazilerini kirleterek, yiyecek zincirine zarar verebileceğini ve insan sağlığına doğrudan tehdit oluşturabileceğini gösteriyor.

Çin’de yapılan bir araştırma, elektronik atıkların yakılması veya düzensiz depolanması sonucu, bu bölgedeki hava ve su kaynaklarının ağır metal kirliliğine maruz kaldığını ortaya koydu. Sonuç olarak, bölge halkında solunum yolu hastalıkları, sinir sistemi bozuklukları ve kansere bağlı ölüm oranlarının arttığı gözlemlendi.

   Elektronik atıkların çevresel etkilerini azaltmak için geri dönüşüm büyük önem taşıyor. Ancak, BM verilerine göre, dünyada üretilen elektronik atıkların sadece ’si geri dönüştürülüyor. Geri kalan %83’ü ise doğrudan çöpe gidiyor. Bu durum, hem değerli kaynakların israf edilmesine yol açıyor hem de çevresel sorunları derinleştiriyor.

Yapay zeka tabanlı cihazların içerdikleri değerli metaller, uygun geri dönüşüm sistemleriyle yeniden kullanılabilir hale getirilebiliyor. Ancak, çoğu ülkede yeterli altyapının olmaması veya geri dönüşüm maliyetlerinin yüksek olması, bu cihazların büyük kısmının çöplüklerde son bulmasına yol açıyor.

   Bu soruna çözüm getirmek amacıyla, uzmanlar ve çevre kuruluşları, çeşitli adımların atılmasını öneriyor. İlk olarak, YZ cihaz üreticilerinin ürünlerinin geri dönüştürülebilirliğini artırması ve daha dayanıklı cihazlar üretmesi gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, hükümetlerin elektronik atık yönetimi konusunda katı düzenlemeler getirmesi ve geri dönüşüm sistemlerinin geliştirilmesine yatırım yapması öneriliyor.

Avrupa Birliği (AB), elektronik atık yönetimi konusunda katı düzenlemeler getiren bir bölge olarak dikkat çekiyor. AB, üreticilere geri dönüşüm oranlarını artırma ve atık yönetimini teşvik etme zorunluluğu getirerek, bu konuda dünyaya örnek teşkil ediyor. AB'nin "E-atık Direktifi" kapsamında, eski cihazların uygun şekilde bertaraf edilmesi ve geri dönüşümünün sağlanması için çeşitli teşvikler sunuluyor.

(Fatma Hatun Altıkardeş)