Sigarada 'tek tip paket' uygulaması

Sigara ve tütün ürünlerinde marka adlarının standart bir yazı tipi ve boyutta yer almasını öngören tek tip paket uygulaması 5 ülkede hayata geçti.

Sigara ve tütün ürünlerinde marka adlarının standart yazı tipi ve boyutta yer almasını öngören “tek tip paket" uygulaması 5 ülkede hayata geçirilirken, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 4 ülke de bu yönde önemli adımlar attı. Sigara paketleri üstünde, sağlık uyarılarına ek olarak markanın adı ve ürün bilgisinin standart yazı tipi ve boyutta yazılması, markaya ait logo, renk, resim ve promosyon bilgilerinin de yasaklanması olarak tanımlanan tek tip paket uygulamasını başlatan ülke Avustralya oldu. Ülke, üretici düzeyinde 1 Ekim 2012’den, perakende satışta da 1 Aralık 2012'den itibaren tek tip paketi zorunlu hale getirdi. Avustralya’yı tek tip paket uygulamasında 20 Mayıs 2016’da üretici seviyesinde Fransa ve İngiltere takip etti. Fransa, tek tip paketi 1 Ocak 2017’de perakende düzeyinde uygulamaya başlarken İngiltere, bu adımı 20 Mayıs 2017’de attı.

Üretici noktasında tek tip pakete Norveç geçen yıl 1 Temmuz'da, İrlanda da 30 Eylül'de geçerken, bu yıl Norveç 1 Temmuz’da, İrlanda 30 Eylül'de uygulamayı perakende aşamasına taşıyacak. Bu yıl her iki düzeyde de tek tip paket uygulamasına geçecek ülkelerden biri de Yeni Zelanda olacak. Ülke, 14 Mart’ta üretici, 6 Haziran’da da perakende düzeyinde tek tip paketi zorunlu hale getirecek. Tek tip pakete 20 Mayıs’ta üretici seviyesine geçecek Macaristan, uygulamayı 20 Mayıs 2019’da da perakende aşamasına taşıyacak. Macaristan, 20 Ağustos 2016’dan bu yana piyasaya ilk defa giren markalar için tek tip paketi zorunlu hale getirmişti.

Kanada'da tek tip paket uygulaması 2015'te hükümet programına girdi. Uygulama, aynı yıl Sağlık Bakanlığının “yüksek öncelikleri” arasında yer aldı. Slovenya’da tek tip paket uygulamasına yönelik yasama süreci 2016'da başlarken Belçika’da Kamu Sağlığı Bakanlığı uygulamayı 2019'da başlatma niyetini beyan etti. Romanya’da senato, hükümete tek tip paket uygulamasına geçme konusunda 2016’da yetki verdi ancak bu konudaki süreç devam ediyor.  Finlandiya hükümeti, tek tip paket uygulamasını 2014'te ulusal eylem planına aldı ancak tasarı henüz yasalaşmadı.

Tek tip paket uygulamasını gündeminde tutan Latin Amerika ülkeleri ise Şili ve Uruguay. Şili’de konuyla ilgili tasarı, 2015’te senatoda onaylandı ancak yasalaşma süreci devam ediyor. Uruguay’da da devlet başkanı tek tip pakete geçme konusunda 2015 ve 2016’da irade beyan etti fakat henüz yasal bir adım atılmış değil. Tek tip paket uygulamasını ilk gündemine alan ülkeler Uzak Doğu’da Tayland ve Singapur, Afrika kıtasında ise Güney Afrika oldu.

Türkiye’de tek tip paketle ilgili ilk resmi taahhüt, Sağlık Bakanlığı ve DSÖ'nün Eylül 2012'de Ankara'da düzenlenen toplantısında verildi. Türkiye, tek tip pakete geçiş taahhüdünde bulunan ilk 10 ülke arasında yer aldı.

Ülkede, 2015'te yürürlüğe giren 2015-2018 Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı genelgesinde de tek tip paket uygulamasına geçileceği taahhüdü bulunuyordu. Buna uygun olarak tek tip paket, 2016 yılında torba yasaya girdi ancak daha sonra torba yasadan çıkarıldı.

Öte yandan 100’den fazla ülke, sigara ve tütün ürünlerinin paketlerinde uyarıcı fotoğraflar kullanıyor. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 58’inin muhatap olduğu bu uygulamaya geçen ilk ülke 2001'de Kanada olmuştu. Paketlerin her iki yüzündeki uyarıcı resimlerin kapladığı alan itibarıyla Nepal bu konuda birinci sırada geliyor. Ülkedeki sigara ve türün ürünü paketlerinin her iki yüzünün yüzde 90’ı uyarıcı resimlerle kaplı. Paket yüzeylerinin yüzde 85’ini uyarıcı resimlere ayıran Hindistan ve Tayland, bu alanda Nepal'i izliyor. Dünyada 93 ülkede paket yüzeylerinin en az yüzde 50’sinin, 43 ülkede de en az yüzde 65'inin bu tür resimler içermesi zorunlu.

Sigara ve tütün ürünlerinin paketlerine ilişkin Avrupa ülkelerinde farklı yaklaşımlar bulunuyor. İspanya'da paketlerin ön yüzünün yüzde 43'ü, arka yüzünün yüzde 53'ü sigaranın sağlığa verdiği zarara ilişkin uyarılarla kaplı. Paketlerin ön tarafında yazılı uyarılar yer alırken arka tarafında da sigaranın yol açtığı zararları gösteren görseller bulunuyor. Ülkede paketlerde “hafif” veya benzeri ifadelerin kullanılması yasak.

Almanya'da 2016 yılından itibaren sigaranın zaralarını gösteren fotoğrafların paketlerde yer alması zorunlu. Uyarıların paketlerin ön ve arka yüzeyinin en az yüzde 65'ini kaplayacak büyüklükte olması gerekiyor. Almanya'da da sigara paketlerde hafif, zararsız, doğal tütün veya aromasız gibi ek yazılara izin verilmiyor. 2020'de mentollü sigaraların piyasadan tamamen kaldırılacağı ülkede sigara reklamlarının yasaklanması gündemde.

Fransa, sigara ve tütün ürünleriyle mücadele planı çerçevesinde 2020'ye kadar normal sigara paketlerinin ortalama fiyatının en az 10 avro olmasını kararlaştırdı. Tek tip paket uygulamasına geçen ilk ülkeler arasında yer alan Fransa'da, sigaralar siyah bir poşet içinde satılıyor.

Tek tip paket uygulamasının yürürlükte olduğu ülkede, sigara ve tütün ürünleri marketlerde açıkça sergilenmiyor. Kapalı dolaplar içinde tutulan sigara ve tütün ürünleri ancak müşterinin talep etmesi durumunda çıkarılıyor. 10'lu sigara paketleri ile 30 gramdan az tütün paketlerinin yasak olduğu ülkede, mentollü ürünler de 2020 yılı itibarıyla yasaklanacak. (AA)