Cumhurbaşkanımızın ABD’ye giderken havaalanında yaptığı açıklamalardan birisi, zincir marketlerdeki fiyat farklılıkları üzerineydi. Fakat üzerinde durulması gereken asıl konu sadece marketler arasındaki fiyat farkı değil. Asıl odaklanılması gereken konu, özellikle pandeminin başladığı 2019 yılından itibaren, Türkiye’de bütün sektörler, firmalar, hane halkları sıkıntılar yaşarken ve fedakarlıklarda bulunurken, söz konusu zincir marketlerin nasıl bir politika uyguladığıdır.    
Zincir marketlerimizin müşteri kitlesi, pandeminin getirdiği zorlukların fazla hissedildiği hane halkları iken, bu marketlerimiz acaba hane halklarının sıkıntısını paylaşmak, hafifletmek, onlara ürünleri en ucuz şekilde sunmak gibi bir yola mı gittiler yoksa tam tersine kendi kurumsal çıkarlarını en üst seviyede tutup, krizi fırsata mı çevirdiler? Nasıl bir politika uyguladılar?

Burada bir önemli nokta daha var ki, TÜİK enflasyon hesaplamasında en yüksek satışları yapan zincir marketlerin fiyatlarını veri olarak alıyor. Özellikle burası çok önemli. Çünkü, TÜİK’in hesaplayıp ilan ettiği enflasyon oranına göre, Merkez Bankası faiz oranlarını belirliyor. Doğal olarak yüksek çıkan enflasyon oranı, faizlerin de yukarıda tutmasına mazeret teşkil ediyor, bu da piyasanın daha da durgunlaşmasına neden oluyor. Uzun süredir yüksek faizler yüzünden konut kredileri kesilmiş durumda. Bunun neticesinde de orta-üst, orta ve dar gelirliye yönelik konut durdu. İnşaatların durması ev kiralarında yüksek artışlara neden olup hane halklarının giderlerinin biraz daha artmasına neden olurken, inşaata bağlı iki yüze yakın sektörde de işleri olumsuz etkiledi. Görüldüğü, perakende satış yapan zincir marketlerin politikaları, TÜİK ve Merkez Bankası üzerinden hemen hemen bütün piyasaları etkiliyor.  

Hal böyle iken vatandaş zincir marketleri suçluyor, geçenlerde medyaya açıklama yapan en büyük zincir marketin yöneticisi de topu hükümete atıyor. Vatandaş, zincir marketler üzerinde şüphelerini yoğunlaştırmakta haklı. Çünkü, her birisi şube sayısı on binleri bulan büyük zincir marketlerin etiketlerine yazdığı fiyatların etkisini doğrudan hissediyor. Ayrıca farklı marketleri dolaşan tüketiciler marketler arasındaki şahit olduğu fiyat farklarını da zihinlerine not ediyor.
Devlet görevlilerinin zincir marketlerin şubelerinden içeri girerek denetlemelerinin, şüphesiz ki olumlu bir etkisi olacak fakat sorunun cevabını tam olarak veremeyecek. Kaldı ki burada şu risk de var: Yine şüphesiz ki, zincir marketler de bu denetimlere yönelik tedbirlerini alacak ve denetimlerde somut bulgulara rastlanmaması, problemin kaynağı hakkındaki soruları havada bırakacak.

Bu sebepten asıl incelemenin mali veriler üzerinden yapılması en doğru yol. Çünkü bir yıllık karşılaştırmalı mali veriler o marketin politikasını bize deşifre eder.
Ülkemizdeki en büyük zincir marketlerin varlık büyüklükleri ve satışları şu şekilde:

BİM
Varlık Büyüklüğü: 2019’da 14.8 milyar TL iken 2020’de 23.4 milyar TL. 2019-2020  arasında BİM’in yüzde 57.8 büyüdüğü görülüyor.
Satışları: 2019’da 40.2 milyar TL iken 2020’de 55.4 milyar TL’ya yükselmiş. Bu süre içinde BİM satışlarını yüzde 38 arttırmış.

ŞOK MARKET:
Varlık Büyüklüğü: 2019’da 5.7 milyar TL iken 2020’de 7.6 milyar TL. 2019-2020  arasında Şok’un yüzde 36 büyüdüğü görülüyor.
Satışları: 2019’da 16.0 milyar TL iken 2020’de 21.3 milyar TL’ya yükselmiş. Bu süre içinde Şok Market satışlarını yüzde 33.0 arttırmış.

Burada A101’e bir parantez açmak gerekir. A101 Marketler zincirinin sahibi Yeni Mağazacılık A.Ş. firması, mali verilerinin yer aldığı faaliyet raporlarını hiçbir yerde yayınlamıyor. Halka açık bir firma olmadığından dolayı yatırımcıları bilgilendiren sitelerde de mali verileri yok. Faaliyet Raporlarının firmaların internet sitelerinde yayınlanması için halka açık olma şartı yok. Pek çok firma, halka açık olmadığı halde faaliyet raporlarını kendi kurumsal internet sitelerimde yayınlıyor. Daha önceden Wikipedia’nın A101 ile ilgili sayfasında yıllık satışları 25 milyar TL olarak geçmekteydi; buradan da kaldırılmış. Muhtemelen A101’in bu konuda bir girişimi olmuş. Faaliyet Raporu, düzenlenmesi zorunlu bir rapordur, kitap halinde bastırılır ve içindeki bilgiler ticari sır kapsamına girmez. Pek çok firma halka açık olmadığı halde prestij amaçlı dahi olsa bu raporu kendi internet sitelerinde yayınlarken, satışları 20 milyar TL’yı geçen bir firmanın faaliyet raporunun Google sorgusunda hemen karşımıza çıkmaması ilginç.

MİGROS:
Varlık Büyüklüğü: 2019’da 13.8 milyar TL iken 2020’de 15.3 milyar TL. 2019-2020 arasında Migros’un yüzde 11.3 büyüdüğü görülüyor.
Satışları: 2019’da 22.8 milyar TL iken 2020’de 28.7 milyar TL’ya yükselmiş. Bu süre içinde Migros satışlarını yüzde 25.9 arttırmış.

CARREFOURSA:
Varlık Büyüklüğü: 2019’da 3.6 milyar TL iken 2020’de 4.5 milyar TL. 2019-2020 arasında Carrefoursa’nın yüzde 24.3 büyüdüğü görülüyor.
Satışları: 2019’da 6.3 milyar TL iken 2020’de 7.9 milyar TL’ya yükselmiş. Bu süre içinde Carrefoursa satışlarını yüzde 23.9 arttırmış.

Devam edecek….